Απεξάρτηση: Εμψύχωση ομάδων μέσα από την έκφραση και την επικοινωνία
Η εμψύχωση ομάδω
ν μέσα από τη συνοδεία και την διευκόλυνση των διεργασιών μάθησης εμπιστεύεται καταρχάς τις δυνατότητες του ατόμου και τις ομάδας για αυτοδύναμη ανάπτυξη. Η ικανότητα για αυτοδύναμη ανάπτυξη αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό του ανθρώπου και εδράζεται στην λειτουργία των συγκινήσεων και στην εμπειρία που δημιουργεί τις επιθυμίες.
Το βίωμα των συγκινήσεων συνιστά το ίδιο το βίωμα της ζωής και η ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου , οι επιθυμίες, τα κίνητρα, τα ενδιαφέροντα διαμορφώνονται μέσα από τη συγκίνηση ή όχι που προκαλούν. Στις καταστροφικές και εξαρτητικές συμπεριφορές φαίνεται ότι η δυνατότητα του προσώπου να συγκινείται έχει περιοριστεί με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατό να βιωθούν τα συναισθήματα και οι συγκινήσεις με αποτέλεσμα η ζωή να βιώνεται ως φτωχή και ανούσια.
Στόχος λοιπόν , της εμψύχωσης είναι να διευκολύνει την ενεργοποίηση και κινητοποίηση των συμμετεχόντων , έτσι ώστε να γίνει εφικτή η δημιουργία ενός κλίματος που να επιτρέπει την βίωση των συναισθημάτων και παράλληλα να «υποδεικνύει» θετικούς , εποικοδομητικούς τρόπους ικανοποίησης των συγκινησιακών λειτουργιών , των επιθυμιών , και των ενδιαφερόντων.
Μέσα στις ομάδες έκφρασης και επικοινωνίας ο ρόλος του εμψυχωτή είναι να διευκολύνει την επικοινωνία και την έκφραση των επιθυμιών. Ο εμψυχωτής συν- δημιουργεί μαζί με τα μέλη ένα χώρο μέσα στον οποίο ο καθένας είναι ελεύθερος να εκφραστεί , να επικοινωνήσει και να δράσει σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Η εμψύχωση δίνει την ευκαιρία στα μέλη να έρθουν σε επαφή με τα όνειρα τους , να απελευθερώσουν την δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό τους , καθώς και την ευκαιρία να διαπραγματευτούν τις συγκρούσεις και τα επιθετικά συναισθήματα τους. Η εμψύχωση πήρε μορφή στα πλαίσια της ανθρωπιστικής ψυχολογίας και έχει τις ρίζες της στο έργο των P. Janet , Kurt Lewin και Carl Rogers. Ο ρόλος του εμψυχωτή δεν είναι να κατευθύνει την ομάδα αλλά να διευκολύνει την ανάπτυξη του δυναμικού της. Προτεραιότητα δίνεται στην ενεργό συμμετοχή και εμπλοκή των μελών στις ομαδικές αποφάσεις και δραστηριότητες.
Ο εμψυχωτής στοχεύει στη δημιουργία μιας βαθιάς ανθρώπινης σχέσης με τον άλλο , τον διαφορετικό άλλο που τον αντιλαμβάνεται ως Πρόσωπο , το οποίο χαρακτηρίζεται από την μοναδικότητα , την ελευθερία , και την δυνατότητα για αυτοπροσδιορισμό. Η εμψύχωση βασίζεται πάνω στις αρχές Ακούω – Προτείνω – Συνοδεύω, μέσα σε συνθήκες αυθεντικής αποδοχής , ενσυναίσθησης και ενδιαφέροντος. Ο εμψυχωτής παρεμβαίνει μέσω των προτάσεων και της συνοδείας , χωρίς να κατευθύνει. Στόχος η ανεύρεση τρόπων για τη δημιουργία θετικών εμπειριών , που εμπλουτίζουν τις πηγές των μελών και διευκολύνουν την ανάδυση επιθυμιών για μάθηση , επικοινωνία , δημιουργικότητα, ολοκλήρωση.
Μια εμπειρία βιώνεται θετικά και εμπλέκει το σύνολο του οργανισμού συγκινώντας τον σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξης του. Η συγκίνηση είναι συν και κίνηση και είναι το βίωμα του εαυτού σε σχέση αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Το θετικό βίωμα προϋποθέτει ένα περιβάλλον ασφάλειας ,αποδοχής, ελευθερίας και ενδιαφέροντος. Μέσα από την συνάντηση αυτή γεννιέται ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου , οι επιθυμίες , τα ενδιαφέροντα , οι γνώσεις και οι ικανότητες. Μέσα από τη συνάντηση με τον διαφορετικό άλλο, δημιουργούμε κάθε φορά εκ νέου από κοινού τη μορφή και το περιεχόμενο της συνάντησης. Ο εμψυχωτής επηρεάζει την ομάδα μέσα από τη συνοδεία και τις προτάσεις δραστηριοτήτων μέσω των τεχνικών εμψύχωσης οι οποίες υλοποιούνται μέσα σε ένα κλίμα ελευθερίας και σεβασμού χωρίς επιβολή ή χειραγώγηση. Επηρεάζουμε την ομάδα μέσω των τεχνικών εμψύχωσης όπως οι τεχνικές αυτοματισμού όπως ο χορός , η μουσική , το αυτόματο θέατρο , παραμύθια φανταστικές ιστορίες. Επίσης μέσω των τεχνικών του ψυχοδράματος όπως η δραματοποίηση και το θεατρικό παιχνίδι. Για την πραγματοποίηση των προτάσεων απαραίτητη είναι η συνεχής συνοδεία του εμψυχωτή ο οποίος δεν χρησιμοποιεί τις τεχνικές με χαρακτήρα τεχνικό, αλλά ως μέσο για την για την ανάδυση και έκφραση συναισθημάτων , σκέψεων και επιθυμιών. Οι τεχνικές αποτελούν ψυχοπαιδαγωγικά εργαλεία για την καλλιέργεια του εσωτερικού κόσμου , τη μάθηση και την ανάπτυξη ολόκληρου του ανθρώπου. Οι τεχνικές επιτρέπουν την επικέντρωση στο παρόν , διευκολύνουν την σωματική έκφραση , την επικοινωνία , την καλλιέργεια της συναισθηματικής και διαπροσωπικής νοημοσύνης. Η χρήση των τεχνικών της φαντασίας όχι μόνο δεν απομακρύνει από την πραγματικότητα και το ρεαλισμό , αλλά η ίδια η φαντασία, η οποία αναφέρεται σε μια άλλη πραγματικότητα , συλλαμβάνει και περιλαμβάνει πλευρές της ύπαρξης μας που ενσωματώνουν και ενδυναμώνουν αντίστοιχα νοήματα τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής μας ζωής. Έτσι , οι μορφές και οι κινήσεις που αναπτύσσονται μέσα στη φαντασία αφενός εκλύουν στοχαστική ενέργεια , αφετέρου αποκτούν μια υλική, πραγματική υπόσταση και μας καλούν να αναμετρηθούμε μαζί τους Η στοχαστική φαντασία μας προκαλεί σε μια ανοδική περιπέτεια που οδηγεί στη διαφάνεια , στη σχέση με τον βαθύ εαυτό μας και μας καλεί να στρέψουμε την προσοχή μας και να αναμετρηθούμε με τις πιο βαθιές επιθυμίες και ιδανικά μας. Έτσι , η έκφραση του περιεχομένου της στοχαστικής φαντασίας , των συναισθημάτων και των επιθυμιών , συμβάλλει στην ικανοποίηση και τη χαρά ενώ παράλληλα δίνει τη δυνατότητα έκφρασης της αρνητικότητας με αποτέλεσμα την απελευθέρωση από καταστροφικές συμπεριφορές και συναισθήματα. Η κοινωνική μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από την ικανοποίηση των επιθυμιών , την ανάπτυξη σχέσεων , τη συνοχή , την επιβεβαίωση , ενθάρρυνση και την εμπειρία της επιτυχίας. Μέσα σε ένα κλίμα όπου το γέλιο και η χαρά έχουν πρωταρχικό ρόλο , δημιουργούνται θετικές εμπειρίες εμπλουτίζοντας τον ψυχικό κόσμο και προάγεται η ολόπλευρη ανάπτυξη του προσώπου. Οι σωματικές , οι γνωστικές , οι συναισθηματικές , οι κοινωνικές λειτουργίες εξελίσσονται και ο άνθρωπος αλλάζει αξιοποιώντας την εγγενή του δυνατότητα για αλλαγή. Έτσι , όπως επισημάναμε και στην αρχή όταν προσφερθεί το κατάλληλο κλίμα ο άνθρωπος αξιοποιεί τις δυνατότητες για αλλαγή και ανάπτυξη.
Έτσι , στο χώρο της απεξάρτησης, ο οποίος συχνά χαρακτηρίζεται από τη λύπη , τη δυσπιστία απέναντι στον εξαρτημένο , την αυστηρότητα , το έλεγχο και τις ποινές που συνοδεύουν τις συμπεριφορές που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες , πρόταση αυτή πάει κόντρα στις συμβάσεις της λογικής και των κανόνων που απαιτούν τη συμμόρφωση του υποκειμένου. Η βιωμένη αλήθεια του καθενός γίνεται αποδεκτή , ενθαρρύνεται η έκφραση της και μέσω της αποδοχής και της ελευθερίας η χαρά και το γέλιο δίνουν τη θέση τους στην απογοήτευση και την απελπισία. Μέσα από την τέχνη τα μέλη της ομάδας επεξεργάζονται τους φόβους και τις επιθυμίες , τα δυσάρεστα γεγονότα του παρελθόντος και μαθαίνουν νέους τρόπους για να χειρίζονται τα ζητήματα που τους αφορούν. Οι σχέσεις με φίλους και με την οικογένεια , η διαχείριση των χρημάτων , οι κοινωνικές δεξιότητες , η εκπαίδευση και το επάγγελμα γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας συμβάλλοντας στην εκτόνωση και εξωτερίκευση των φόβων , της αγωνίας αλλά και το μοίρασμα της χαράς και της ελπίδας. Η συνεργασία , η επικοινωνία, η συμμετοχή συνδιαμορφώνει το κλίμα στην ομάδα και την κοινότητα. Παράλληλα , αναπτύσσεται το μέλος και σε τομείς όπως η δόμηση και κατανόηση εννοιών , η γλωσσική ανάπτυξη , η φαντασία, η κρίση και η καλλιέργεια πνευματικών και κοινωνικών ενδιαφερόντων. Ο βασικός στόχος των ομάδων εμψύχωσης είναι η αίσθηση της ελευθερίας , η ευχαρίστηση , και η ελεύθερη έκφραση των επιθυμιών με τρόπο που να προωθεί την ανάπτυξη του δυναμικού των μελών. Ο εμψυχωτής ενθαρρύνει τα μέλη να πουν αυτό που θέλουν και συμπαραστέκεται σε αυτό που βιώνει το μέλος. Παράλληλα , προτείνει εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς χωρίς να επιβάλλει , χωρίς να κατακρίνει , χωρίς να προσπαθεί να αλλάξει το μέλος. Μέσα σε ένα κλίμα χαράς , γέλιου αποδοχής το μέλος αισθάνεται δυνατό και αποδεκτό για αυτό που είναι.
Βιβλιογραφία
Μπακιρτζής ,Κ.(2001) Επικονωνία και Αγωγή. Αθήνα : Gutenberg.
