Η κοινωνική διάσταση της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών. Ιστορική αναδρομή της χρήσης ουσιών
Ο άνθρωπος από τα πρώτα του βήματα στη γη ήρθε σε στενή σχέση με τις ουσίες που μεταβάλλουν τη διάθεση και τις χρησιμοποίησε για να κατευνάσει τους ψυχικούς και σωματικούς πόνους, να ξεκουράζεται, να χαλαρώνει αλλά και για να επεκτείνει τις αντοχές του για να ανταπεξέρχεται σε επίπονες διαδικασίες. Η χρήση αυτή των ψυχοτρόπων ουσιών ήταν σε στενή σχέση με τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές δομές της κάθε εποχής. Αρχικά, η αναζήτηση τροφής έφερε τον πρωτόγονο άνθρωπο σε επαφή με τα βότανα των οποίων γνώριζε τις ιδιότητες και τις επιδράσεις τους τόσο στο σώμα όσο και στη ψυχική του διάθεση.
Με το πέρασμα του χρόνου οι κοινωνίες παράλληλα με την βελτίωση των κοινωνικών δομών ανέπτυξαν κανόνες που καθόριζαν τους τρόπους χρήσης των ψυχοτρόπων ουσιών διαχωρίζοντας τα βότανα, τα οποία χρησιμοποιούνταν για φαρμακευτικούς σκοπούς, από τα βότανα τα οποία χρησιμοποιούσαν σε λατρευτικές τελετές. Έτσι η χρήση των ψυχοτρόπων ουσιών επιδοκιμάζονταν όταν γίνονταν σύμφωνα με τον κοινωνικά αποδεκτό τρόπο για φαρμακευτικούς ή τελετουργικούς σκοπούς, ενώ αποδοκιμάζονταν όταν η χρήση τους γινόταν από άτομα που δεν επιτρέπονταν να τις χρησιμοποιούν ή τις χρησιμοποιούσαν εκτός του συγκεκριμένου ιερού χώρου. Η χρήση των ουσιών ήταν συνδεδεμένη με αυτό το οποίο οι κοινωνίες, στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν, όριζαν ως καλό ή κακό. Το καλό είχε αρχικά την έννοια του θρεπτικού, και έτσι ορίζονταν και οι ουσίες και η χρήση τους χαρακτηριζόταν ως καλή ή κακή στα πλαίσια της τελετουργίας.
Η κοινωνική αυτή ρύθμιση καθώς και οι πολιτισμικές αντιλήψεις για την εξάρτηση φαίνεται ότι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο, την ποσότητα και γενικώς τα επίπεδα της χρήσης των ψυχοτρόπων ουσιών. Κοινωνίες οι οποίες είτε αποδοκιμάζουν τη χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών είτε την ενσωματώνουν στην παράδοση τους παρουσιάζουν περιορισμένη τάση για κατάχρηση φαρμακευτικών ουσιών.
Αντίθετα, οι σύγχρονες κοινωνίες στις οποίες συνυπάρχουν η απαγόρευση με την ανεκτικότητα και την διάθεση πειραματισμού με κάθε τι καινούργιο φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις εξαρτητικές συμπεριφορές. Το παράδειγμα των οπιούχων, αλλά και η χρήση του αλκοόλ μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η χρήση κάποιας ουσίας μεταβάλλεται από εποχή σε εποχή σύμφωνα με τις κυρίαρχες κοινωνικές, οικονομικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές συνθήκες και αντιλήψεις.
