Ψυχοτρόπες ουσίες και εθισμός
Οι ουσίες που επηρεάζουν την συμπεριφορά, τη συνείδηση και την διάθεση ονομάζονταιψυχοτρόπες και είναι η ηρωίνη, η μαριχουάνα, η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και άλλες όπως τα ηρεμιστικά και τα διεγερτικά, τα οποία χορηγούνται νόμιμα. Ακόμα, πρέπει να επισημάνουμε ότι το οινόπνευμα, η καφεΐνη και η νικοτίνη, αν και είναι κοινωνικά αποδεκτές ουσίες στην χρήση τους, έχουν αρνητικές συνέπειες στον άνθρωπο. Η καθεμία από αυτές τις ουσίες μπορεί να έχει διαφορετικές και βραχύβιες επιδράσεις στο σώμα και τη συνείδηση του ατόμου που κάνει χρήση. Για παράδειγμα, η ηρωίνη δημιουργεί μια αίσθηση ευημερίας και ευφορίας ενώ μειώνει το άγχος. Οι αμφεταμίνες έχουν ισχυρή διεγερτική δράση, ενισχύουν την σωματική εγρήγορση, μειώνουν την αίσθηση της ανίας και δίνουν αυτοπεποίθηση στο άτομο. Το LSD (ανήκει στην κατηγορία των παραισθησιογόνων και μεταβάλλει την αντίληψη που έχει ο χρήστης τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού κόσμου) οδηγεί σε κατάσταση σύγχυσης και πανικού, αφού ο χρήστης νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγξει τι σκέπτεται και τι κάνει. Η χρήση της κάνναβης (χασίς) προκαλεί παραμόρφωση του χώρου και του χρόνου, δημιουργεί αλλαγές στην κοινωνική αντίληψη, δυσκολεύει τον κινητικό συντονισμό και διαταράσσει την λειτουργία της μνήμης. Ο εθισμός αναφέρεται στην ανάγκη επανάληψης της συνήθειας μέσα σε ένα σχήμα ψυχαναγκαστικής και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Η δοκιμή μιας ουσίας δεν οδηγεί απαραίτητα σε εθισμό αλλά τρεις κύριοι παράγοντες συμβάλλουν σε αυτόν, αν και δεν χρειάζεται να είναι όλοι παρόντες. Οι περισσότερες εθιστικές ουσίες έχουν την ικανότητα να υπερδιεγείρουν τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Οι τοξικές ουσίες που προκαλούν ευφορία μπορεί να ενεργοποιήσουν τόσο τα συστήματα ανταμοιβής της ευχαρίστησης (αρέσκειας) όσο και των κινήτρων (επιθυμίας), ίσως επειδή, μαζί με το νευρωνικό σύστημα της ντοπαμίνης, ενεργοποιούν και εκείνο των οπιούχων. Και όταν υπάρχει η εμπειρία και η ανάμνηση της τόσο έντονης ευχαρίστησης είναι ισχυρή ο πειρασμός επανάληψης της εμπειρίας ξανά και ξανά. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ικανότητα των εθιστικών ουσιών, οι οποίες λαμβάνονται κατ' επανάληψη, να παράγουν δυσάρεστα συμπτώματα στέρησης. Καθώς μια τοξική ουσία λαμβάνεται ξανά και ξανά, τα συστήματα ευχαρίστησης που ενεργοποιεί μπορεί να ανθίστανται όλο και περισσότερο στην ενεργοποίηση, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν μια φυσιολογική κατάσταση ισορροπίας. Με άλλα λόγια το επίπεδο ανοχής του ατόμου μεγαλώνει, δηλαδή το άτομο έχει ανάγκη για όλο και μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας προκειμένου να επιτευχθεί το ίδιο επίπεδο ευφορίας. Αν ένας χρήστης ουσιών σταματήσει τη χρήση της ουσίας, η έλλειψη δραστηριότητας στα συστήματα που ανθίστανται της ευχαρίστησης και η ενεργοποίηση των δυσάρεστων διεργασιών που αντιτίθενται στις τοξικές ουσίες μπορεί να παράγουν στέρηση. Η αντίξοη κατάσταση της στέρησης προσφέρει στους χρήστες ένα ακόμη κίνητρο να ξαναρχίσουν τη χρήση, τουλάχιστον όσο διαρκεί η κατάσταση αυτή. Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες, που οδηγούν το άτομο να περάσει από την δομική ή την σκέψη για δοκιμή στον εθισμό, προϋπάρχουν εκείνοι που πλαισιώνουν το άτομο (οικογένεια, φίλοι, κοινωνία), το οποίο ψάχνει να δώσει απάντηση σε ουσιώδη ερωτήματα όπως "ποιος είμαι, τι θέλω και τι μπορώ να κάνω, που ανήκω", όπως όλοι μας. Εκείνο που τον διαφοροποιεί είναι ότι οι εμπειρίες και τα βιώματα του, παρεμπόδισαν την αναζήτηση των απαντήσεων μέσα από δημιουργικούς και παραγωγικούς τρόπους, παρά αυτοκαταστροφικούς. Στην εξάρτηση τίποτα δεν είναι τυχαίο, ο εθισμός δεν αφορά μόνο ανθρώπους που ήταν "κακοί" "καημένοι", "τεμπέληδες" ή "εγκληματίες" αλλά είναι αδύναμοι και φοβισμένοι άνθρωποι μπροστά στην αλήθεια. Οι ουσίες είναι ο τρόπος τους να βρουν μια διέξοδο ή την αλήθεια, ωστόσο καταλήγει σε μια ατέρμονη προσπάθεια, εθισμό και επώδυνες συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. *Βιβλιογραφία: Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.S., Bem, D.J, Nolen-Hoeksema, S. (2004).Εισαγωγή στην ψυχολογία του Hilgard-Τόμος Β'. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
